Τετάρτη 3 Μαρτίου 2010

Μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα

Φαίνεται ότι δεν υπάρχει άλλος δρόμος... Η κυβέρνηση, ακολουθώντας τις οδηγίες των Βρυξελλών και του Βερολίνου, αποφάσισε ότι τη δημοσιονομική τρύπα θα την κλείσουν οι έμμεσοι φόροι και οι περικοπές στους μισθούς. Δεν τους κακίζω, η κατάσταση είναι κρίσιμη, κανείς πρωθυπουργός δε θέλει να καταγραφεί στην ιστορία ως ο πρωθυπουργός της χρεωκοπίας, και εξάλλου μία χρεωκοπία θα σήμαινε πρωτίστως πείνα και εξαθλίωση για τους μισθωτούς. (Περισσότερο εκνευρίζομαι συλλογιζόμενος τις κυβερνήσεις Σημίτη και Καραμανλή που μας δημιούργησαν αυτήν την τεχνητή αίσθηση ευμάρειας, την οποία πληρώνουμε τώρα και, όπως είπε και ο Βγενόπουλος, «το μόνο που κατορθώσαμε να κάνουμε είναι μέσω των δανεικών να ανεβάσουμε το κόστος της ζωής». Εντάξει, και πιο πίσω τις κυβερνήσεις του Ανδρέα που διόγκωσαν το χρέος, αλλά επειδή αυτά είναι γενικώς αποδεκτά, δε με εκνευρίζουν και τόσο.)

Τα πράγματα είναι κρίσιμα, ο καθένας κάνει τις επιλογές του και όλα θα τα κρίνει η ιστορία. Δεν είμαι «χωμένος» στα πράγματα για να ξέρω πόσο μας έπαιρνε να διαπραγματευτούμε με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αλλά να σας πω κάτι; Δε νομίζω ότι κανένας ξέρει, ούτε ο Παπανδρέου, ούτε οι ίδιοι οι επικεφαλής της ΕΕ. Αν η Ελλάδα δε συμμορφωνόταν θα άνοιγαν οι ασκοί του Αιόλου και κανείς δεν ξέρει τι θα γινόταν. Είναι η πρώτη μεγάλη κρίση που αντιμετωπίζει το ευρώ, μια χρεωκοπία στο εσωτερικό της ευρωζώνης θα κλόνιζε την εμπιστοσύνη των αγορών, οι κρίση εμπιστοσύνης χτυπάει σε λίγο και την πόρτα μεγαλύτερων χωρών. Από την άλλη, η οποιαδήποτε βοήθεια (έστω και με τη μορφή εγγυήσεων) προς την Ελλάδα προϋποθέτει πολιτικό έλεγχο, επειδή βέβαια δε γίνεται να εγγυάσαι το χρέος κάποιου χωρίς να ελέγχεις τη δημοσιονομική του πολιτική. Ο πολιτικός έλεγχος σημαίνει είτε την παρούσα αστυνόμευση με την επιβολή σκληρών μέτρων, ώστε να διατηρηθεί το δόγμα ότι κάθε χώρα εφαρμόζει γερμανική πειθαρχία στα δημοσιονομικά της· είτε μια πολιτική επιλογή τεραστίων διαστάσεων που θα σήμαινε ανατροπή αυτού του δόγματος, δυνατότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης να αντιμετωπίζει κρίσεις αυξάνοντας τα ελλείμματα όπως κάνουν σήμερα οι Η.Π.Α., αλλά βέβαια το τελευταίο θα έπρεπε να έρθει με ενίσχυση των πολιτικών θεσμών, θέσπιση κριτηρίων πέραν των δημοσιονομικών που έχουν να κάνουν με τη δομική προσαρμογή των χωρών-μελών κλπ. Αυτά είναι τα λίγα που καταλαβαίνω.

Έτσι, οι δραματικές σημερινές επιλογές της κυβέρνησης φαίνονται ως η βολικότερη και λογικότερη επιλογή για πολλούς: η κυβέρνηση δε ρισκάρει τη χρεωκοπία, η Ευρωπαϊκή Ένωση μπορεί να μείνει προσηλωμένη στο δόγμα της μονεταριστικής πολιτικής, οι πιστωτές δε χρειάζεται να ανησυχούν για την αποπληρωμή των δανείων. Ήταν η μόνη κάπως σίγουρη επιλογή.

Σίγουρη και ως προς τις επιπτώσεις στην ελληνική κοινωνία: το κόψιμο μισθών στο Δημόσιο θα συμπαρασύρει τον ιδιωτικό τομέα, η πτώση της αγοραστικής δύναμης θα επιτείνει την ύφεση, αυτό με τη σειρά του θα μειώσει τα φορολογικά έσοδα (όπως επισημαίνει η Ελίζα Παπαδάκη, αυτός ήταν και ο λόγος που απαιτήθηκαν πρόσθετα μέτρα), η ανεργία θα ανέβει, και θα μπούμε σε έναν φαύλο κύκλο περικοπών και θυσιών από τον οποίο δε διαφαίνεται διέξοδος για πολλά ακόμα χρόνια. Ξέρετε ποιο είναι το χειρότερο, κατά την ταπεινή μου γνώμη; Εντάξει, πες, άμα πρέπει να τα περάσουμε αυτά θα τα περάσουμε, εξάλλου η στάση πληρωμών θα έφερνε ακόμα μεγαλύτερη εξαθλίωση. Το χειρότερο, όμως, είναι ότι σε αυτό το πλαίσιο τίποτα δε θα αλλάξει στη δομή της ελληνικής οικονομίας μακροπρόθεσμα: οι πλούσιοι και η εκκλησία θα συνεχίσουν να φοροδιαφεύγουν, η γεωργική παραγωγή δε θα δει καμία αναδιαρθρωτική επένδυση, τα πανεπιστήμια θα συνεχίσουν να φυτοζωούν, τα δημόσια νοσοκομεία να φθίνουν, οι εξοπλιστικές δαπάνες να αυξάνονται, και άρα τελικά πού επενδύουμε για την έξοδο από την κρίση; Στο φθηνό εργατικό δυναμικό που θα φέρει η ανεργία ή στο ξεπούλημα της γης μας σε συνταξιούχους τουρίστες; Και αν ο απερίσκεπτος δανεισμός ήταν κλοπή από τις ερχόμενες γενεές, η είσοδος σε έναν φαύλο κύκλο ύφεσης με μοναδική προοπτική το μελλοντικό ξεπούλημα δεν είναι το ίδιο; Ομοίως, τίποτα δε θα αλλάξει στη δομή της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που όπως έγραφα (με άλλα λόγια) στο προηγούμενο συνήθως συμπεριφέρεται ως ατζέντης των μεγάλων τραπεζών, των μεγαλοπαραγωγών και των εμπόρων όπλων.

Γι' αυτό λέω, μου φαίνεται ότι δεν υπάρχει άλλος δρόμος, και εννοώ άλλος δρόμος από το να πούμε «όχι». «Όχι» σε κάθε πλάνο εξόδου από την κρίση που δεν προσφέρει προοπτική· να πιεστεί η Ευρωπαϊκή Ένωση να εξαιρέσει τις αποδοχές των μισθωτών, ειδικά των χαμηλόμισθων, από οποιεσδήποτε προϋποθέσεις βάζει για να μας στηρίξει, και να δώσει βάρος στην επίλυση των δομικών μας προβλημάτων. Και καθώς η κυβέρνηση έκανε τις επιλογές της, ο λόγος είναι στον κόσμο. Θα μας κάτσει το στοίχημα; Δεν ξέρω. Νομίζω ότι, και από τη νεοφιλελεύθερη άποψη, το κόστος χρεωκοπίας μιας μικρής χώρας της ΟΝΕ θα ήταν πολύ μεγαλύτερο από το κόστος υποχώρησης σε ορισμένες απαιτήσεις των συνδικάτων. (Ο Γιάννης Δραγασάκης αναλύει πολύ ωραία τα διάφορα ενδεχόμενα· δείτε και στο BBC.) Αν τελικά χρεωκοπήσουμε το κοινωνικό κόστος, τουλάχιστον για τα πρώτα χρόνια, θα είναι τεράστιο - γι' αυτό ας κοιτάξουμε να αποφύγουμε τις φανφάρες και αντεγκλήσεις με όσους, και από την Αριστερά, δεν υιοθετούν αυτήν την έκκληση. Πρέπει όμως να κάνουμε τις επιλογές μας.

Η δυνατότητα αντίδρασης δυσχεραίνεται από την κατάσταση της ελληνικής Αριστεράς, που έχει χάσει την αξιοπιστία της και τη δυνατότητά της να προτείνει διεξόδους. Εξίσου υποκριτικά με την Κεντροδεξιά που επικαλείται τους ανορθολογισμούς του συστήματος για να γείρει την πλάστιγγα των βαρών ενάντια στους μισθωτούς (ποτέ δεν άκουσα κάποια πρόταση, π.χ., για έναν zero-sum εξορθολογισμό του Ασφαλιστικού), η Αριστερά επιλέγει συστηματικά να στηρίζει οποιοδήποτε συντεχνιακό συμφέρον, εντείνοντας αυτούς τους ανορθολογισμούς και τις ανισότητες. Θυμίζω τη στήριξη στα αγροτικά μπλόκα εν μέσω της κρίσης, ή τη στήριξη στον αγώνα των λιμενεργατών που ολοκληρώθηκε με παχυλές εθελούσιες συνταξιοδοτήσεις και χωρίς κανένα κοινωνικό κέρδος. Η αντίδραση δεν μπορεί να στηριχτεί σε πολιτικούς που λένε σαχλαμάρες (δείτε τις πρόσφατες ερωτήσεις Αλαβάνου που βρήκε τη λύση για να δανειστούμε με χαμηλότερα επιτόκια), έχουν απαξιωθεί στη συνείδηση του κόσμου και ζουν το όνειρο της προσωπικής τους ανάδειξης στο νέο Ανδρέα Παπανδρέου. Δεν αναφέρομαι μόνο στον Αλαβάνο, αναφέρομαι σε όλους αυτούς που έχουν εκφυλίσει το λόγο της Αριστεράς σε ατέρμονη αμετροέπεια και λαϊκισμό. Άλλου είδους ανοησία είναι να ζητάς κατάργηση - προσοχή: όχι αλλαγή - του Συμφώνου Σταθερότητας, χωρίς να ζητάς ούτε κατάργηση του ευρώ, ούτε βήματα πολιτικής ενοποίησης της Ευρώπης - πώς γίνεται αυτό; τελικά η κοινωνία καταλαβαίνει ότι ζητάμε να μας δανείζουν για να καταναλώνουμε εσαεί. Το «όχι» δεν μπορεί να μη συνοδεύεται από ένα «ναι» σε μέτρα, ακόμα και οδυνηρά, που όμως προσφέρουν προοπτική. (Στα πλαίσια αυτά μου άρεσε η ανακοίνωση της ΠΟΣΔΕΠ που κινείται στο πνεύμα «να κάνουμε θυσίες, αλλά να είναι προσωρινές, ως δανεισμός προς το κράτος, και ταυτόχρονα να υπάρξει συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα για την επίλυση χρόνιων προβλημάτων και ανισοτήτων»· ευτυχώς, οι αριστεροί στο προεδρείο της ΠΟΣΔΕΠ έχουν αποκηρυχθεί προ πολλού και δεν είχαμε δράματα και ανακοινώσεις των 23. Άλλοι βέβαια προτιμούν να συνεχίζουν την ανούσια συζήτηση περί αντισυστημισμού, κύριε βουλευτά Επικρατείας, όταν τελείωσα το άρθρο σας νόμιζα ότι ήμουν ακόμα στον πρόλογο, πότε μπήκατε στην ουσία;) Δεν μπορεί να μη βάζει στην ατζέντα τη μεταρρύθμιση (όχι γενικόλογα, αλλά συγκεκριμένα) του δημοσίου τομέα, αυτού του παραπληγικού γίγαντα που καθηλώνει ολόκληρη την ελληνική οικονομία.

Αυτά. Η δημοσίευση απαιτεί λακωνικότητα, αλλά προτιμώ να βλέπω το blogging ως ψυχανάλυση και να γράφω σεντόνια. Καλές επιλογές, και καλό αγώνα, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Τα πράγματα είναι δύσκολα, το ποια επιλογή είναι η πιο υπεύθυνη θα το δείξει μόνο η ιστορία, και προσωπικά είμαι ανοιχτός στο να αλλάξω γνώμη. Αλλά αυτό δεν μπορεί να είναι δικαιολογία αδράνειας.

Politics, math and more...

Ένα ιστολόγιο.