Συγκλονισμένος

Δεν μπορώ να αρθρώσω ούτε μία λογική πρόταση αυτή τη στιγμή σε σχέση με την τρομοκρατική επίθεση του Ισραήλ στα σκάφη που επιχείρησαν να σπάσουν τον ναυτικό αποκλεισμό (στραγγαλισμό, μάλλον) της λωρίδας της Γάζας. Ούτε να χωρέσω τα συναισθήματά μου σε λέξεις. Αντιγράφω μόνο τα τέσσερα μέρη ενός ντοκιμαντέρ του AlJazeera Εξάντα (που προβλήθηκε από το AlJazeera) για την πρώτη αποστολή, από τον Αύγουστο του 2008, που είχε ολοκληρωθεί επιτυχώς. Προσέξτε τη μυστικότητα με την οποία είχε οργανωθεί εκείνο το ταξίδι μπροστά στο φόβο της ισραηλινής τρομοκρατίας. Όταν είδα τα βιντεάκια, έκλαψα από συγκίνηση. Τώρα, όπως και οι λέξεις, τα δάκρυα παγώνουν πριν μπορέσουν να βγουν.

Όσοι είδαν το φως, το είδαν...

Πριν είκοσι χρόνια δημιουργήθηκε ο Συνασπισμός από την ΕΑΡ, τη μειοψηφία του ΚΚΕ και μικρότερες ομάδες ή ανένταχτους. Οι αισιόδοξοι, υποθέτω, ήλπιζαν ότι αυτό θα σηματοδοτούσε την οριστική αποδοχή από πρώην υμνητές του υπαρκτού σοσιαλισμού (και της επέλασης των σοβιετικών τανκς στην Πράγα, και, και...) της στρατηγικής της Ανανεωτικής Αριστεράς για το δημοκρατικό δρόμο προς το σοσιαλισμό, έναν σοσιαλισμό του οποίου το περιεχόμενο θα έπρεπε να οριοθετηθεί εξ αρχής με πλήρη συναίσθηση της αποτυχίας των υπαρκτών πειραμάτων, ή μάλλον να μην οριοθετηθεί καθόλου και να δοθεί έμφαση στα βήματα (δημοκρατικού) μετασχηματισμού που ασυμπτωτικά θα μας οδηγούσαν στο ιδανικό. Ταυτοχρόνως, υποθέτω πάλι, ήλπιζε κανείς ότι η όσμωση με τους πιο «γειωμένους» σε εργασιακούς και κοινωνικούς χώρους συντρόφους του ΚΚΕ θα γιάτρευε την Ανανεωτική Αριστερά από την παροιμιώδη πολιτική αναποτελεσματικότητά της (και έλλειψη αιχμής), που είχε γιορταστεί πανηγυρικά με σημαίες στην Ομόνοια όταν το ΚΚΕ εσ. έμεινε εκτός κοινοβουλίου το 1981. Έτσι, το νέο σχήμα θα διαδραμάτιζε έναν σημαντικό ρόλο στη Μ.Υ. (=μετά Υπαρκτόν) πολιτική ζωή της Ελλάδας, σε αντίθεση με το ΚΚΕ που, λογικά, θα συρρικνωνόταν ως απολειφάδι μίας περασμένης εποχής.

Τίποτα από αυτά δεν επιτεύχθηκε και έτσι ο Συνασπισμός, πρέπει πλέον να παραδεχτούμε, είναι μια αποτυχημένη ιστορία. Βέβαια, σε προσωπικό επίπεδο έδωσε την ευκαιρία σε πολλούς ανθρώπους να μετακινηθούν πολιτικά, να αναστοχαστούν και να επιλέξουν, αλλά συλλογικά ούτε στρατηγική έχει διαμορφωθεί (και σίγουρα όχι μία στρατηγική δημοκρατικού δρόμου), ούτε η δημοκρατική κουλτούρα έχει εμπεδωθεί (το αντίθετο μάλιστα, πάμε από το κακό στο χειρότερο· εδώ βέβαια να σημειώσουμε ότι ούτε τα παλαιότερα μορφώματα της Ανανεωτικής Αριστεράς υπήρξαν ποτέ πρότυπα δημοκρατίας - βλ. Β' Πανελλαδική κλπ), ενώ και τα (αυτοπροσδιοριζόμενα ως) στελέχη της «ανανεωτικής» κατεύθυνσης έχασαν όλες τις ευκαιρίες που είχαν να μετατρέψουν την πολιτική τους κουλτούρα σε πολιτικό περιεχόμενο, να αποκτήσουν αιχμή, να παίξουν σημαντικό ρόλο στα πολιτικά δρώμενα, και εξακολουθούν να ανεμίζουν σημαίες χωρίς περιεχόμενο.

Ο ευρύτερος κόσμος, βέβαια, της Ανανεωτικής Αριστεράς πάντα είχε και εξακολουθεί να έχει επαφή με τον κόσμο της εργασίας, τις πραγματικότητες και ιδιομορφίες της ελλαδικής κοινωνίας, τις πολιτικοοικονομικές αναλύσεις που ξεφεύγουν από τα τετριμμένα. Ακούγοντας κανείς το λόγο των κορυφαίων στελεχών της Αριστεράς (πλην ελαχίστων εξαιρέσεων) και διαβάζοντας, κατόπιν, ορισμένα άρθρα στην Αυγή, εκπλήσσεται με την ποιότητα και την ευστοχία των τελευταίων, γεμίζει ελπίδα αλλά και στενοχωριέται και οργίζεται που τα κείμενα «έχουν μείνει ορφανά» και δεν βρίσκουν ανταπόκριση στα ηγετικά κλιμάκια, τα οποία δείχνουν να αγνοούν τις τραγικές τους ανεπάρκειες. Από την άλλη, είναι μία δυσάρεστη πραγματικότητα που οφείλουμε να δεχτούμε ότι στους άξιους θα βρεις πολύ λιγότερους που προτίθενται να ασχοληθούν «επαγγελματικά» με την πολιτική, με αποτέλεσμα να επιβιώνουν κυρίως οι μέτριοι (συμπεριλαμβανομένων ορισμένων ανυπόληπτων πανεπιστημιακών που μπορούν εύκολα να πουλάνε τις ανυπόστατες θεωρίες τους στο ευρύ κοινό).

Το πρόβλημα βέβαια είναι πολύ λιγότερο ζήτημα προσώπων και πολύ περισσότερο ζήτημα δομών. Σε ένα κόμμα που λειτουργεί σωστά, τα πρόσωπα θα καθοδηγηθούν και θα αξιοποιηθούν εκεί που οι ικανότητές τους επιτρέπουν - η αξιοκρατία που ονειρευόμαστε για την κοινωνία, σε εφαρμογή εντός του κόμματος. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο νυν πρόεδρος του Συνασπισμού, που ως δημοτικός σύμβουλος Αθήνας ήταν ο ικανότερος, πιο ενημερωμένος και πιο εύστοχος στην αντιπαράθεση με τον ανεκδιήγητο δήμαρχο (δεν το λέω εγώ - γνωστοί μου Πασόκοι που παρακολουθούν τα δημοτικά μού το λένε), ενώ ως πρόεδρος του κόμματος εκφέρει έναν λόγο παιδαριώδη, που αποδεικνύει πλήρη άγνοια της πολυπλοκότητας των ζητημάτων, ενώ εσωκομματικά έχει αποτύχει τελείως να επιλύσει τις φθοροποιούς κόντρες των τάσεων με πολιτικό τρόπο (και προσπαθεί να το κάνει τώρα με τρόπο κατασταλτικό). Στην εποχή που όχι μόνο οι παραγωγικοί μηχανισμοί, αλλά και τα αστικά κόμματα διεθνώς, εφευρίσκουν περίτεχνα συστήματα βέλτιστης αξιοποίησης του δυναμικού τους, η καθ' ημάς Αριστερά είναι ακόμα οργανωμένη στη βάση της παρέας και των φέουδων.

Εν πάσει περιπτώσει, αρκετά ταλαιπωρηθήκαμε με αυτό το αποτυχημένο σχέδιο συγκόλλησης, και σύντομα θα δούμε μια Δημοκρατική Αριστερά αυτόνομη, ελεύθερη να διαμορφώνει τις πολιτικές της θέσεις, να επιλέγει τις συμμαχίες της, να παίρνει ρίσκα, να κερδίζει και να χάνει. Ας ελπίσουμε ότι θα έχει διδαχθεί από τα λάθη του παρελθόντος, και ότι η γέννηση του σχήματος θα συνοδευτεί από μία ανανέωση του πολιτικού του προσωπικού, διότι, με όλο το σεβασμό, τα παρόντα στελέχη είχαν πολλές ευκαιρίες και απέτυχαν να διαμορφώσουν το πολιτικό σχέδιο που θα κινητοποιούσε την κοινωνία ή, έστω, ένα μεγάλο τμήμα των προοδευτικών πολιτών ενάντια στις κυρίαρχες πολιτικές. Αναλώθηκαν σε αντιπαραθέσεις με λίγο περιεχόμενο, υπεράσπιση ιερών λαβάρων, προσθαφαιρέσεις πολιτικών δυνάμεων επί χάρτου, και αγωνίες για το προσωπικό τους επαγγελματικό μέλλον. Τα πρόσωπα, παρεπιπτόντως, έχουν μεγάλη σημασία - σε αντίθεση με την περί του αντιθέτου κυρίαρχη άποψη στην Αριστερά· χρειάζεται να υπενθυμίσω το ρόλο που έχουν διαδραματίσει συγκεκριμένα πρόσωπα του χώρου τα τελευταία χρόνια;

Σε άλλες εποχές, ένα τέτοιο σχήμα θα είχε το χρόνο να οργανωθεί, να αναπτυχθεί σταδιακά και να αποκτήσει ταυτότητα μέσα από ήπιες διαφοροποιήσεις. Στη σημερινή περίοδο κρίσης θα χρειαστούν εξαρχής τολμηρές τομές, τομές και με την ίδια την ιστορία της Αριστεράς, η επεξεργασία και υποστήριξη των οποίων θα δοκιμάσει σκληρά τη δημοκρατική κουλτούρα του χώρου. Ίδωμεν... Το βέβαιο είναι ότι όποιος δεν μπορέσει να οραματιστεί την υπέρβαση του παρόντος συστήματος θα βουλιάξει μαζί με αυτό· οι μάχες οπισθοφυλακής σε αυτήν τη συγκυρία είναι καταδικασμένες στην ήττα. Έχω γράψει και σε προηγούμενο άρθρο ότι το βασικό ζητούμενο για την Αριστερά είναι η αναμόρφωση του Δημόσιου Τομέα, και σε αυτό μπορεί και πρέπει να βρει συμπαραστάτες από το Κέντρο. Στη βάση τέτοιων αιτημάτων (και συγκεκριμένου προγράμματος) οικοδομούνται κοινωνικές συμμαχίες, και όχι με γενικές επικλήσεις στον «κόσμο του ΠΑΣΟΚ», που ανάλογα με την περίσταση μπορεί να σημαίνει και κόσμο που υπερασπίζεται το παρόν πελατειακό κράτος, και τον κρατικοδίαιτο ιδιωτικό τομέα.

Η οικονομική κρίση δεν μπορεί να χαροποιεί κανέναν ευαίσθητο πολίτη, αλλά ούτε να βυθίζει στην απελπισία όσους δεν πείστηκαν ποτέ από τα «θαύματα» του ψευδώνυμου εκσυγχρονισμού και δε συμμετείχαν στο πανηγύρι κατασπατάλησης των φθηνών δανεικών. Για πρώτη φορά μετά από δεκαετίες, προβάλλει πάλι το «εμείς», το ζήτημα της συλλογικής διαχείρισης της εθνικής μας μοίρας, και αντίθετα προς τις απογοητευτικές ηγεσίες των τωρινών αριστερών μορφωμάτων που έχουν εγκαταλείψει τον ταξικό αγώνα της νοηματοδοσίας του «εθνικού συμφέροντος», η Δημοκρατική Αριστερά θα επενδύσει στην ανάδυση του συλλογικού και θα παλέψει για την υπέρβαση της κρίσης με όρους αναδιανομής. Οι αισιόδοξοι πιστεύουν ότι το στοίχημα που μπήκε πριν από είκοσι χρόνια και οδηγήθηκε στην αποτυχία θα κερδηθεί από αυτήν την Αριστερά, αυτή τη φορά όχι με τη μέθοδο των ατελείωτων και ανεδαφικών ζυμώσεων, αλλά με την ανάδειξή της στην πιο αποτελεσματική και ανατρεπτική δύναμη που έχει γνωρίσει η πολιτική της Ελλάδας τις τελευταίες δεκαετίες.

Europe, whom are you lending to?

(Ελληνικά)


Damn you, Europe! I thought you were better than us, I thought that your civil society was more developed and people knew how to defend their interests better. And I thought that your people identified less with your countries' corporate interests than Americans do.


Instead, what am I seeing? You are lending us a huge amount of money, to save ... whom? Certainly not Greece. Not this way. If Greece doesn't go bankrupt now, it will do so in a couple of years: loans are loans, and the 5% interest rate is too high. Meanwhile, the austerity measures will do very little to make our country more competitive, and their effect on our state budget will be counterbalanced by the economic downturn that they will cause. Almost all economists agree that Greece will go bankrupt ("restructure its debt" is the polite term) in a couple of years. So, whom are you buying time for?


Notice the wording: "buying" time. Which means that you are paying for it. What for?


As rumours have it, you are buying time for the European financial system, which would likely collapse were Greece going to go bankrupt today. French and German banks alone own about half of Greek external debt. A fool's question: How much of it will expire in the next three years? and will be substituted by European taxpayers' money?


Don't get me wrong, I'm the last one who would suggest that there's something beneficial for the people in the case of a partial or full collapse of the financial system. Only some extreme neoliberal fundamentalists were arguing that when Bush and Obama stepped in to save the banks. At the same time, though, there were some economists (Stiglitz etc.) who were arguing that the bail-out should happen in the most beneficial way for taxpayers: buy the banks, not just their toxic assets, and resell them when their value surges after the crisis ends. Obama didn't do that, and he also missed the opportunity to regulate the system at the time when banks were weak, and is having a hard time pushing reform through now that they are strong again.


Still, the Bush/Obama policies look primitive compared to the current plans of Frau Merkel to save the banks using taxpayers' money. When, in a couple of years, Greece goes bankrupt, everybody will be blaming Greece. That includes the banks, who won't even have any formal obligation towards European taxpayers for the indirect bailout. Ingenious!


What you should be doing.


Help us get out of the crisis, and pay you the money back this way. Stop pouring money through the corrupt Greek state to special interests and big corporations, such as the arms lobby, Siemens and Daimler (who famously were bribing Greek politicians), as well as their numerous Greek counterparts. Don't strangle the Greek worker and public servant, don't make Greek economy freeze.


Give us cheap, very cheap loans that won't increase our debt. Do that by imposing very strict conditions on how they are spent, and create the mechanism to monitor the implementation. Not the proposed austerity conditions that will make people suffer without affecting the special interests that govern Greece, and without correcting the structural deficiencies. But measurable criteria on the level of corruption, the expenses of our hospitals (famously many times higher than what you spend for exactly the same pharmaceutical drugs!), the conditions for enterpreneurship, the quality and accountability of our universities. I know, this is "loss of sovereignty", as they say; but way more desirable than the one imposed through the IMF/EU support plan.


Raise your salaries (that goes to the best-off countries) and hence your demand, and let the euro fall. When a German state has structural disadvantages, does the rest of Germany take advantage of the situation in order to crush it through competition? Or does it help the state improve? Shouldn't the same take place with Greece in the European Union? Of course, you've been pouring money all these years; but it went to inappropriate agricultural subsidies (such as cotton, a water-draining crop, while we are shipping our signature products such as olive oil to be marketed as Italian), big construction where European companies were almost always involved (airports, streets), the Olympic games with all their scandals, and last but not least: military expenses. (Greece is the world's 5th largest arms importer; above Israel!). Do you think that your governments didn't know all that, or were unaware that our deficit was much larger than reported? Why do you think they didn't day a word until it became publicly known?


Help us rid ourselves from the military burden. You have the political power to press Turkey for a just solution to the Cyprus issue, and it would cost you virtually nothing. Even more easily, you can guarantee our external borders as common borders of the European Union. Stop your military companies profiteering from the lack of progress in this issue, and stop your governments from acting as agents for the arms lobby.


Any possible route for Greece now will involve painful measures for a large part of society. It could be painful for the under-paid and over-worked salaried workers, including: a big number of overqualified youth who may be the only hope for a qualitative jump of the Greek economy (were the country to take advantage of their skills through deep, but meaningful, structural reforms); and large numbers of people close or under the poverty line who have never profited from the profligate management of our public budget anyway. Or it could be painful for the parasitic parts of Greek upper and middle class, whose subsistence is conditioned on the under-development of the country, which current IMF/EU measures can only make worse.


It seems that we have little choice, and need to take whatever is offered to us (or default and let all of Europe go down the drain). The choice is (mostly) yours.



(English)


Για λόγους ανωτέρας βίας, θα καθυστερήσω τη μετάφραση του κειμένου δεν πρόλαβα να μεταφράσω το κείμενο.

Κρίση

«Το θέμα είναι τώρα τι λες.

Καλά φάγαμε, καλά ήπιαμε.

Καλά τη φέραμε τη ζωή μας ως εδώ.

Μικροζημίες και μικροκέρδη συμψηφίζοντας.

Το θέμα είναι τώρα τι λες» (Μανόλης Αναγνωστάκης, Στόχος, 1970)

Το ξέρω, έχετε διαβάσει αυτούς τους στίχους σε άλλα πενήντα ιστολόγια μέχρι τώρα, αλλά τι να κάνουμε που μας ταιριάζουν γάντι; Ούτε παρακάτω θα πρωτοτυπήσω, θέλω μόνο να συνοψίσω τα συμπεράσματά μου από μία μακρά περίοδο ανάγνωσης.

Η ανάγνωση εξηγεί και τη σιωπή μου μετά από το τελευταίο αρθράκι, καθώς απορροφήθηκα από την ελληνική μπλογκόσφαιρα, που γνώρισα κυρίως μέσω του buzz: την καίρια και αιχμηρή αποτύπωση της νεοελληνικής πραγματικότητας από τον Greek Rider, τη μόρφωση και το συνθετικό ταλέντο του Radical Desire, τους προβληματισμούς και τις ελπιδοφόρες συζητήσεις της Αριστερής Στρουθοκαμήλου, την επίμονη και τεκμηριωμένη προσκόλληση στην έννοια της προόδου από την Αναμόρφωση, και πολλά άλλα. Αλλά για να είμαστε δίκαιοι με τις ιδέες, αντί να καλύψω τις έντονες διαφορές με επαίνους, θα προσπαθήσω να πάρω θέση.

Ρωγμές (και η κοινοτοπία του «επαναστατικού» λόγου)

Αν η καραμέλα περί «τέλους της μεταπολίτευσης» έχει κάποια βάση, ασφαλέστερη ένδειξη για αυτό είναι οι ρωγμές που έχουν προκληθεί σε όλους τους πολιτικούς χώρους. Από τη Δεξιά στην Αριστερά υπάρχουν διαφωνίες για το αν έπρεπε να προσφύγουμε στο ΔΝΤ, αν πρέπει να κυρήξουμε χρεωκοπία, ποια πρέπει να είναι η θέση του κάθε φορέα απέναντι στην κρίση. Χαράς ευαγγέλιο, βεβαίως, για τους κυβερνώντες, που έχουν απέναντί τους έναν κόσμο μουδιασμένο, που δεν μπορεί να βγάλει συμπέρασμα, ούτε να συνταχθεί πίσω από κάποιο αίτημα εναλλακτικής πολιτικής. Στην Αριστερά υπάρχει μία τάση που συζητάει τα αντικειμενικά δεδομένα και οι ρεαλιστικές προοπτικές της κρίσης, και μία όπου αναζητείται μία υπέρβαση η οποία - ελπίζεται ότι - θα αλλάξει και θα καταστήσει αδιάφορους τους παρόντες όρους συζήτησης. Ένα αρκετά χαρακτηριστικό άρθρο της πρώτης είναι αυτό του Προκόπη Δούκα που λέει ότι με τέτοια αντιπολίτευση πρέπει να αισθανόμαστε τυχεροί για την κυβέρνηση που έχουμε, ενώ στη δεύτερη κατεύθυνση θα βρείτε π.χ. πολλά άρθρα του Radical Desire και ιστολογίων που πρόσκεινται στον ΣΥΡΙΖΑ. Προσωπικά, ενώ εκτιμώ τις συναισθηματικές υπενθυμίσεις του βασικού παραλογισμού που βιώνουμε, τις οποίες συναντάω συχνά σε εκπροσώπους τις δεύτερης κατεύθυνσης (π.χ. εδώ και εδώ), αρνούμαι να τους αναγνωρίσω το προνόμοιο της καρδιάς, δεν αντιλαμβάνομαι (με πολιτικούς όρους) τον υπερβατικό στόχο στον οποίο ασαφώς αναφέρονται, και τελικά λυπάμαι (όσο υπεροπτικό και αν ακουστεί αυτό) για το σπαταλημένο ταλέντο και τον ιδεολογικό σιγαστήρα που αυτοεπιβάλλουν σε οποιεσδήποτε προτάσεις τους θα μπορούσαν να έχουν κάποια αιχμή (δείτε, π.χ., συγκεκριμένες και εξαιρετικές προτάσεις του Αντώνη χωμένες στα σχόλια αυτού του άρθρου - ζητώ συγγνώμη για την επανειλημμένη ανάδειξη αυτού του ιστολογίου, αλλά το βάθος και η επιτήδευσή η πολυπλοκότητά του το καθιστούν σαφώς πιο κατάλληλο για να αναδείξω αυτό που θέλω από πολλά, πιο απλοϊκά αλλά συναφή στο περιεχόμενο ιστολόγια). Έτσι, επιλέγω να συζητήσω στο επίπεδο του «ρεαλισμού», όχι για να απορρίψω συνολικά και φασιστικά τη θεωρητική αμφισβήτηση και τον αναστοχασμό, αλλά για να αξιώσω από αυτούς να αναμετρηθούν ευθέως με το συγκεκριμένο και το mainstream, και όχι σε ένα γήπεδο που έχουν αυθαιρέτως προσαρμόσει στα μέτρα τους.

Να χρεωκοπεί κανείς ή να μη χρεωκοπεί;

Μια σειρά άρθρων στους Financial Times, στον Economist και αλλού, τεκμηρίωσε τη θέση ότι ακόμα και με το πακέτο στήριξης που λάβαμε, η Ελλάδα δε θα μπορέσει ποτέ να σταθεροποιήσει το δημόσιο χρέος της και άρα, αργά η γρήγορα, θα χρειαστεί να το αναδιαπραγματευτεί. Η τεκμηρίωση γίνεται συνήθως με βάση συγκρίσεις με την Αργεντινή που κατέρρευσε, και ο μόνος σοβαρός αντίλογος που έχω ακούσει σε τέτοιου είδους επιχειρήματα είναι από τον Στίγκλιτς, που ισχυρίζεται ότι αν υπήρχε ευρωπαϊκή αλληλεγγύη θα έπεφταν τα επιτόκια σε επίπεδα που η Ελλάδα θα μπορεί να αντεπεξέλθει, και από τους συντρόφους της Αναμόρφωσης, που υποστηρίζουν ότι η πραγματικότητα της ελληνικής οικονομίας την καθιστά τελείως διαφορετική περίπτωση από την Αργεντινή της προηγούμενης δεκαετίας. Π.χ., ισχυρίζονται, η «βαριά βιομηχανία» της Ελλάδας είναι ο τουρισμός και η ναυτιλία, και αυτή εξαρτάται κυρίως από την οικονομική κατάσταση σε πιο πλούσιες χώρες παρά στην Ελλάδα · επομένως, υπάρχει άμεση προοπτική ανάπτυξης αν η κατάσταση σε αυτές τις χώρες βελτιωθεί. Δεν έχω δει όμως συγκεκριμένα, πειστικά στοιχεία που να τεκμηριώνουν ότι η χρεωκοπία μπορεί να αποφευχθεί.

Με βάση αυτό, αναρωτιέμαι (όπως και πολλά από τα παραπάνω άρθρα) γιατί να παρατείνουμε το θανατικό μαρτύριο έως κάποια στιγμή που θα είναι ακόμα επίπονο. (Η απάντηση, από την οπτική γωνία των υπολοίπων ευρωπαϊκών και αμερικάνικων κυβερνήσεων, είναι σαφής: γιατί αυτή τη στιγμή η ευρωπαϊκή οικονομία είναι πολύ εύθραυστη για να αντέξει μία ελληνική κατάρρευση, ενώ σε τρία χρόνια ίσως να τους είναι ευκολότερο να διαχωρίσουν τη μοίρα τους απ' τη δική μας.) Κάποιοι αφελείς ενθουσιάζονται με την ιδέα μιας χρεωκοπίας διότι νομίζουν ότι έτσι θα τη «φέρουμε» στους πιστωτές και θα λύσουμε το βασικό πρόβλημα, που είναι το υπέρογκο χρέος. Αυτό που δε βλέπουν είναι ότι σε περίπτωση χρεωκοπίας δε θα έχουμε καν την πολυτέλεια να «διαπραγματευτούμε» με όποιον μας ρίξει λίγα ψίχουλα για να μας σώσει από την πείνα, και ότι το πραγματικό πρόβλημα δεν είναι τόσο το χρέος όσο το ότι δεν παράγουμε τίποτα, δεν έχουμε προοπτικές ανάπτυξης.

Και απαντάω στο «γιατί να παρατείνουμε»: επειδή ο αυτοχειριασμός δε μας πάει, η ελπίδα πεθαίνει τελευταία, και υπάρχουν κάποιες βάσεις για αισιοδοξία. Ποιες είναι αυτές; Αφενός, το μέγεθος της παραοικονομίας. Αφετέρου, και κυρίως, η κατασπατάληση και υποαξιοποίσηση του παραγωγικού δυναμικού της χώρας, λόγω των υφιστάμενων δομών και νοοτροπιών, είναι τόσο μεγάλες, που με μία «αλλαγή παραδείγματος» η Ελλάδα μπορεί να ξεπεράσει κατά πολύ τις οικονομίστικες προβλέψεις των διεθνών αναλυτών. Είναι ουτοπία η αλλαγή των δομών; Μπορεί. Ιδού λοιπόν η επανάσταση την οποία αναζητούσαμε!

Το Α και το Ω: ο Δημόσιος Τομέας

Η κατάρρευση της νεοφιλελεύθερης-χρηματοπιστωτικής ουτοπίας, και ας μην την έχουν πάρει χαμπάρι ακόμα στη Γερμανία, αναδεικνύει το δημόσιο τομέα ως το βασικό μοχλό κοινωνικής και οικονομικής ανάπτυξης. Και είναι παράδοξο ότι, ενώ αυτό επιβεβαιώνει τις θέσεις της Αριστεράς, αυτή αρνείται (στην πλειοψηφία της) να ακολουθήσει τη λογική συνέπεια των θέσεών της και να θέσει το ζήτημα της λειτουργίας του Δημοσίου στην κορυφή της ατζέντας της. Οι διαμαρτυρίες που διαβάζω για τους Γερμανούς που δουλεύουν λιγότερο από εμάς και μας ζητούν και τα ρέστα, απλώς επιβεβαιώνουν την πάγια θέση της Αριστεράς ότι η συμπίεση του εργατικού κόστους δεν είναι λύση. Το πρόβλημα του δημόσιου τομέα δεν έχει να κάνει τόσο με τις, ούτως ή άλλως χαμηλές, αμοιβές των δημοσίων υπαλλήλων (αν και οι στρατιές κομματικά διορισμένων χωρίς αντικείμενο εργασίας είναι σίγουρα ένα μεγάλο ζήτημα), αλλά κυρίως με την ανικανότητα αυτού του τομέα να προσφέρει τις ελεγκτικές και άλλες υπηρεσίες για τις οποίες υφίσταται. Ούτε την πάταξη της φοροδιαφυγής θα δούμε, ούτε επενδύσεις και επιχειρηματικότητα, ούτε έξοδο από την κρίση αν αυτό δεν αλλάξει.

Όπως όλες οι επαναστάσεις, έτσι και αυτή μπορεί να πραγματοποιηθεί μόνο από το λαό, με την πίεση του κόσμου. Υπάρχει πολιτικός φορέας να εκφράσει τέτοια πίεση; Τα κακά νέα είναι ότι η ανδρεοπαπανδρεϊκή μας Αριστερά (αυτός ο χαρακτηρισμός καλύπτει όλο το αριστερό φάσμα σήμερα) έχει εδώ και χρόνια εκχωρήσει την κριτική του δημόσιου τομέα σε νεοφιλελεύθερες πολιτικές δυνάμεις που δεν αντιλαμβάνονται τους λόγους ύπαρξής του. Τα καλά νέα είναι ότι η ανοχή του κόσμου στο τάισμα αυτού του παραπληγικού γίγαντα έχει εξαντληθεί, και ότι το αίτημα για ριζική αναμόρφωσή του μπορεί να συσπειρώσει δυνάμεις που παραδοσιακά τοποθετούνται σε διαφορετικούς πολιτικούς χώρους. Για κάποιους κάτι τέτοιο θα ήταν ανάθεμα. Για εμένα, είναι ευκαιρία ανατροπής του πολιτικού σκηνικού.

Τα υπόλοιπα

Αν δεχτούμε ότι η λειτουργία του δημόσιου τομέα είναι το σημαντικότερο ζήτημα, αναρωτιέμαι γιατί να εστιάζουμε στο 13ο και το 14ο μισθό, τη στιγμή μάλιστα που με μια χρεωκοπία θα χανόταν και ο 6ος ή 7ος. Υπάρχει ένας λόγος: Όσο τα μέτρα εστιάζουν στη συμπίεση του εργατικού εισοδήματος, χάνεται ο βασικός στόχος. Τα συμφέροντα που πρέπει να χτυπηθούν είναι τόσο γερά ριζωμένα, που μόνο από ένα λαϊκό κίνημα αντίστασης στις αδιάκριτες περικοπές μπορούν να χτυπηθούν. Για να τονίσω το μέγεθος των αλλαγών που απαιτούνται, προτείνω ως βάση συζήτησης μία πρόταση που κατατέθηκε από τον χρήστη kostis στην Αριστερή Στρουθοκάμηλο: να καταργηθεί η μονιμότητα στο Δημόσιο και αντ' αυτής να καθιερωθεί ένα ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα για όλους. Έχω σοβαρές αντιρρήσεις προς την πρόταση (και νομίζω ότι και ο ίδιος ο kostis έχει), αλλά όσοι νομίζουν ότι οι αλλαγές που απαιτούνται είναι μικρότερης κλίμακας, μάλλον δεν έχουν συνειδητοποιήσει πού βαδίζουμε και πόσο γρήγορα θα βρεθούμε αντιμέτωποι με καταστάσεις που τώρα μας φαίνονται σοκαριστικές.

Από τη προχθεσινή ανακοίνωση των μέτρων από τον υπουργό Οικονομικών απουσίαζε οποιαδήποτε διαφοροποίηση ανάμεσα στους τομείς του Δημοσίου και το ρόλο που υπηρετούν, οποιαδήποτε πρόθεση χτυπήματος των «διαπλεκομένων» συμφερόντων, οποιαδήποτε αναπτυξιακή πρόταση (πέραν ενός «θα στηρίξουμε την έρευνα» που μόνο ως ανέκδοτο μπορεί να εκληφθεί), οποιαδήποτε προοπτική τιμωρίας των ενόχων για τη διασπάθιση του δημοσίου χρήματος· και θα μπορούσε να προσθέσει κανείς πολλά, π.χ. για τη μηδενική συνεισφορά της εκκλησίας. Με αυτή την προοπτική, ο δημόσιος τομέας θα συνεχίσει να βυθίζεται στην κακομοιριά, και η οικονομία στην ύφεση και το τέλμα. Εμπρός λοιπόν για αγώνες και απεργίες - αλλά να ξέρουμε τι ζητάμε. Και για το σκοπό αυτό, η ύπαρξη τουλάχιστον ενός πολιτικού φορέα που θα προτείνει μία εναλλακτική διέξοδο είναι εκ των ουκ άνευ.

ΥΓ: Το κείμενο αυτό γράφτηκε από καθαρά «εθνική» σκοπιά, δηλαδή με το «τι λες» του Αναγνωστάκη να απευθύνεται στο λαό-έθνος. Μία σημαντική πτυχή του ζητήματος είναι το πώς η ελληνική κρίση ανάγκασε την Ευρωπαϊκή Ένωση να υπερβεί τα προβλεπόμενα από τις συνθήκες, και πώς δικαίωσε όσους ζητούν εμβάθυνση της ευρωπαϊκής ενοποίησης (και ας έδωσε υλικό για φτηνές φωνασκίες στους ευρωσκεπτικιστές). Υλικό για το μέλλον.

ΥΓ2: Δανείζομαι μία φράση του maikwl για να τοποθετηθώ στην πρόσφατη μπλογκο-συζήτηση περί «διαφθοράς» και «ηθικολογίας»: Η αναφορά στη διαφθορά και τις ρίζες της σε μεγάλο μέρος του ελληνικού λαού δεν είναι ηθικολογική. Το ζήτημα είναι πώς θα καταφέρουμε μια μεταπήδηση σε καλύτερα σημεία ισορροπίας στα “παίγνια” που παίζονται στην Ελληνική κοινωνία. Συγκρίνετε και με τον προβληματισμό του πώς οι Γερμανοί έγιναν ναζί στο κλασικό βιβλίο της Χάνα Άρεντ.