Όσοι είδαν το φως, το είδαν...

Πριν είκοσι χρόνια δημιουργήθηκε ο Συνασπισμός από την ΕΑΡ, τη μειοψηφία του ΚΚΕ και μικρότερες ομάδες ή ανένταχτους. Οι αισιόδοξοι, υποθέτω, ήλπιζαν ότι αυτό θα σηματοδοτούσε την οριστική αποδοχή από πρώην υμνητές του υπαρκτού σοσιαλισμού (και της επέλασης των σοβιετικών τανκς στην Πράγα, και, και...) της στρατηγικής της Ανανεωτικής Αριστεράς για το δημοκρατικό δρόμο προς το σοσιαλισμό, έναν σοσιαλισμό του οποίου το περιεχόμενο θα έπρεπε να οριοθετηθεί εξ αρχής με πλήρη συναίσθηση της αποτυχίας των υπαρκτών πειραμάτων, ή μάλλον να μην οριοθετηθεί καθόλου και να δοθεί έμφαση στα βήματα (δημοκρατικού) μετασχηματισμού που ασυμπτωτικά θα μας οδηγούσαν στο ιδανικό. Ταυτοχρόνως, υποθέτω πάλι, ήλπιζε κανείς ότι η όσμωση με τους πιο «γειωμένους» σε εργασιακούς και κοινωνικούς χώρους συντρόφους του ΚΚΕ θα γιάτρευε την Ανανεωτική Αριστερά από την παροιμιώδη πολιτική αναποτελεσματικότητά της (και έλλειψη αιχμής), που είχε γιορταστεί πανηγυρικά με σημαίες στην Ομόνοια όταν το ΚΚΕ εσ. έμεινε εκτός κοινοβουλίου το 1981. Έτσι, το νέο σχήμα θα διαδραμάτιζε έναν σημαντικό ρόλο στη Μ.Υ. (=μετά Υπαρκτόν) πολιτική ζωή της Ελλάδας, σε αντίθεση με το ΚΚΕ που, λογικά, θα συρρικνωνόταν ως απολειφάδι μίας περασμένης εποχής.

Τίποτα από αυτά δεν επιτεύχθηκε και έτσι ο Συνασπισμός, πρέπει πλέον να παραδεχτούμε, είναι μια αποτυχημένη ιστορία. Βέβαια, σε προσωπικό επίπεδο έδωσε την ευκαιρία σε πολλούς ανθρώπους να μετακινηθούν πολιτικά, να αναστοχαστούν και να επιλέξουν, αλλά συλλογικά ούτε στρατηγική έχει διαμορφωθεί (και σίγουρα όχι μία στρατηγική δημοκρατικού δρόμου), ούτε η δημοκρατική κουλτούρα έχει εμπεδωθεί (το αντίθετο μάλιστα, πάμε από το κακό στο χειρότερο· εδώ βέβαια να σημειώσουμε ότι ούτε τα παλαιότερα μορφώματα της Ανανεωτικής Αριστεράς υπήρξαν ποτέ πρότυπα δημοκρατίας - βλ. Β' Πανελλαδική κλπ), ενώ και τα (αυτοπροσδιοριζόμενα ως) στελέχη της «ανανεωτικής» κατεύθυνσης έχασαν όλες τις ευκαιρίες που είχαν να μετατρέψουν την πολιτική τους κουλτούρα σε πολιτικό περιεχόμενο, να αποκτήσουν αιχμή, να παίξουν σημαντικό ρόλο στα πολιτικά δρώμενα, και εξακολουθούν να ανεμίζουν σημαίες χωρίς περιεχόμενο.

Ο ευρύτερος κόσμος, βέβαια, της Ανανεωτικής Αριστεράς πάντα είχε και εξακολουθεί να έχει επαφή με τον κόσμο της εργασίας, τις πραγματικότητες και ιδιομορφίες της ελλαδικής κοινωνίας, τις πολιτικοοικονομικές αναλύσεις που ξεφεύγουν από τα τετριμμένα. Ακούγοντας κανείς το λόγο των κορυφαίων στελεχών της Αριστεράς (πλην ελαχίστων εξαιρέσεων) και διαβάζοντας, κατόπιν, ορισμένα άρθρα στην Αυγή, εκπλήσσεται με την ποιότητα και την ευστοχία των τελευταίων, γεμίζει ελπίδα αλλά και στενοχωριέται και οργίζεται που τα κείμενα «έχουν μείνει ορφανά» και δεν βρίσκουν ανταπόκριση στα ηγετικά κλιμάκια, τα οποία δείχνουν να αγνοούν τις τραγικές τους ανεπάρκειες. Από την άλλη, είναι μία δυσάρεστη πραγματικότητα που οφείλουμε να δεχτούμε ότι στους άξιους θα βρεις πολύ λιγότερους που προτίθενται να ασχοληθούν «επαγγελματικά» με την πολιτική, με αποτέλεσμα να επιβιώνουν κυρίως οι μέτριοι (συμπεριλαμβανομένων ορισμένων ανυπόληπτων πανεπιστημιακών που μπορούν εύκολα να πουλάνε τις ανυπόστατες θεωρίες τους στο ευρύ κοινό).

Το πρόβλημα βέβαια είναι πολύ λιγότερο ζήτημα προσώπων και πολύ περισσότερο ζήτημα δομών. Σε ένα κόμμα που λειτουργεί σωστά, τα πρόσωπα θα καθοδηγηθούν και θα αξιοποιηθούν εκεί που οι ικανότητές τους επιτρέπουν - η αξιοκρατία που ονειρευόμαστε για την κοινωνία, σε εφαρμογή εντός του κόμματος. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ο νυν πρόεδρος του Συνασπισμού, που ως δημοτικός σύμβουλος Αθήνας ήταν ο ικανότερος, πιο ενημερωμένος και πιο εύστοχος στην αντιπαράθεση με τον ανεκδιήγητο δήμαρχο (δεν το λέω εγώ - γνωστοί μου Πασόκοι που παρακολουθούν τα δημοτικά μού το λένε), ενώ ως πρόεδρος του κόμματος εκφέρει έναν λόγο παιδαριώδη, που αποδεικνύει πλήρη άγνοια της πολυπλοκότητας των ζητημάτων, ενώ εσωκομματικά έχει αποτύχει τελείως να επιλύσει τις φθοροποιούς κόντρες των τάσεων με πολιτικό τρόπο (και προσπαθεί να το κάνει τώρα με τρόπο κατασταλτικό). Στην εποχή που όχι μόνο οι παραγωγικοί μηχανισμοί, αλλά και τα αστικά κόμματα διεθνώς, εφευρίσκουν περίτεχνα συστήματα βέλτιστης αξιοποίησης του δυναμικού τους, η καθ' ημάς Αριστερά είναι ακόμα οργανωμένη στη βάση της παρέας και των φέουδων.

Εν πάσει περιπτώσει, αρκετά ταλαιπωρηθήκαμε με αυτό το αποτυχημένο σχέδιο συγκόλλησης, και σύντομα θα δούμε μια Δημοκρατική Αριστερά αυτόνομη, ελεύθερη να διαμορφώνει τις πολιτικές της θέσεις, να επιλέγει τις συμμαχίες της, να παίρνει ρίσκα, να κερδίζει και να χάνει. Ας ελπίσουμε ότι θα έχει διδαχθεί από τα λάθη του παρελθόντος, και ότι η γέννηση του σχήματος θα συνοδευτεί από μία ανανέωση του πολιτικού του προσωπικού, διότι, με όλο το σεβασμό, τα παρόντα στελέχη είχαν πολλές ευκαιρίες και απέτυχαν να διαμορφώσουν το πολιτικό σχέδιο που θα κινητοποιούσε την κοινωνία ή, έστω, ένα μεγάλο τμήμα των προοδευτικών πολιτών ενάντια στις κυρίαρχες πολιτικές. Αναλώθηκαν σε αντιπαραθέσεις με λίγο περιεχόμενο, υπεράσπιση ιερών λαβάρων, προσθαφαιρέσεις πολιτικών δυνάμεων επί χάρτου, και αγωνίες για το προσωπικό τους επαγγελματικό μέλλον. Τα πρόσωπα, παρεπιπτόντως, έχουν μεγάλη σημασία - σε αντίθεση με την περί του αντιθέτου κυρίαρχη άποψη στην Αριστερά· χρειάζεται να υπενθυμίσω το ρόλο που έχουν διαδραματίσει συγκεκριμένα πρόσωπα του χώρου τα τελευταία χρόνια;

Σε άλλες εποχές, ένα τέτοιο σχήμα θα είχε το χρόνο να οργανωθεί, να αναπτυχθεί σταδιακά και να αποκτήσει ταυτότητα μέσα από ήπιες διαφοροποιήσεις. Στη σημερινή περίοδο κρίσης θα χρειαστούν εξαρχής τολμηρές τομές, τομές και με την ίδια την ιστορία της Αριστεράς, η επεξεργασία και υποστήριξη των οποίων θα δοκιμάσει σκληρά τη δημοκρατική κουλτούρα του χώρου. Ίδωμεν... Το βέβαιο είναι ότι όποιος δεν μπορέσει να οραματιστεί την υπέρβαση του παρόντος συστήματος θα βουλιάξει μαζί με αυτό· οι μάχες οπισθοφυλακής σε αυτήν τη συγκυρία είναι καταδικασμένες στην ήττα. Έχω γράψει και σε προηγούμενο άρθρο ότι το βασικό ζητούμενο για την Αριστερά είναι η αναμόρφωση του Δημόσιου Τομέα, και σε αυτό μπορεί και πρέπει να βρει συμπαραστάτες από το Κέντρο. Στη βάση τέτοιων αιτημάτων (και συγκεκριμένου προγράμματος) οικοδομούνται κοινωνικές συμμαχίες, και όχι με γενικές επικλήσεις στον «κόσμο του ΠΑΣΟΚ», που ανάλογα με την περίσταση μπορεί να σημαίνει και κόσμο που υπερασπίζεται το παρόν πελατειακό κράτος, και τον κρατικοδίαιτο ιδιωτικό τομέα.

Η οικονομική κρίση δεν μπορεί να χαροποιεί κανέναν ευαίσθητο πολίτη, αλλά ούτε να βυθίζει στην απελπισία όσους δεν πείστηκαν ποτέ από τα «θαύματα» του ψευδώνυμου εκσυγχρονισμού και δε συμμετείχαν στο πανηγύρι κατασπατάλησης των φθηνών δανεικών. Για πρώτη φορά μετά από δεκαετίες, προβάλλει πάλι το «εμείς», το ζήτημα της συλλογικής διαχείρισης της εθνικής μας μοίρας, και αντίθετα προς τις απογοητευτικές ηγεσίες των τωρινών αριστερών μορφωμάτων που έχουν εγκαταλείψει τον ταξικό αγώνα της νοηματοδοσίας του «εθνικού συμφέροντος», η Δημοκρατική Αριστερά θα επενδύσει στην ανάδυση του συλλογικού και θα παλέψει για την υπέρβαση της κρίσης με όρους αναδιανομής. Οι αισιόδοξοι πιστεύουν ότι το στοίχημα που μπήκε πριν από είκοσι χρόνια και οδηγήθηκε στην αποτυχία θα κερδηθεί από αυτήν την Αριστερά, αυτή τη φορά όχι με τη μέθοδο των ατελείωτων και ανεδαφικών ζυμώσεων, αλλά με την ανάδειξή της στην πιο αποτελεσματική και ανατρεπτική δύναμη που έχει γνωρίσει η πολιτική της Ελλάδας τις τελευταίες δεκαετίες.