Μιλούσα στο τηλέφωνο με μία φίλη μου από την Ελλάδα. Δε θέλει να χρεοκοπήσουμε, αλλά δε θέλει να περάσουν και τα μέτρα που αποφασίστηκαν, και ετοιμάζεται να κατεβεί στις διαδηλώσεις. Συμφωνήσαμε ότι για να μη χρεοκοπήσουμε και να μην περάσουν τα μέτρα, πρέπει να βρεθούν ισοδύναμα μέτρα, τα οποία όμως θίγουν ισχυρά κατεστημένα συμφέροντα που η τρόικα Βενιζέλος-Σαμαράς-Καρατζαφέρης δεν υπάρχει περίπτωση να αγγίξει. Άρα, η αντίδραση στα μέτρα χωρίς χρεοκοπία προϋποθέτει, και αυτή είναι η βασική προτεραιότητα αυτή τη στιγμή:
Μία αντιπολίτευση, με την έννοια του κινήματος και του πολιτικού φορέα, που θα πιέσει για αυτά τα ισοδύναμα μέτρα και τις μεταρρυθμίσεις που θα έχουν οικονομικό αποτέλεσμα χωρίς να συμπεριλαμβάνουν τη σφαγή των μισθωτών και των επιχειρήσεων.
Μέχρι τότε; Η φίλη μου ισχυρίζεται ότι προτεραιότητα είναι να μην περάσουν τα μέτρα. Εγώ αντιτείνω ότι μοναδική προτεραιότητα μέχρι να υπάρξει καλύτερη διαχείριση είναι η αποφυγή της χρεοκοπίας. Τα όποια μέτρα μπορούν να αλλάξουν στο μέλλον, κάποια δυσκολότερα από άλλα, αλλά μπορούν να αλλάξουν. Η χρεοκοπία είναι δρόμος χωρίς επιστροφή, και θα σημάνει τρισχειρότερες συνθήκες για όλους τους εργαζόμενους. Το παιχνίδι της μπλόφας που παίζουν οι πολιτικοί μας, και της ρώσικης ρουλέτας που προτείνουν πολλοί ανεύθυνοι σταρ οικονομολόγοι (ονόματα δε λέμε) κουράζει σιγά-σιγά την κοινή γνώμη στην Ευρώπη και θα οδηγήσει, μοιραία, τους εταίρους μας να αποφασίσουν να μας κόψουν την τεχνητή αναπνοή.
Η υπερψήφιση και εφαρμογή της όποιας συμφωνίας γίνεται με τους δανειστές πρέπει να είναι αυτονόητη για όσους δε θέλουν να ζήσουν την τραγωδία της χρεοκοπίας. Η αποφυγή των πιο επώδυνων και άδικων μέτρων θα επιτευχθεί μόνο με την αντικατάσταση της παρούσας πολιτικής ηγεσίας με μία άλλη, όχι από αυτές που υπόσχονται να βρουν χρήματα με τρόπους που δε θίγουν σχεδόν κανέναν ή που ελπίζουν σε επαναδιαπραγμάτευση με τους εταίρους, αλλά αυτές που θα εξορθολογίσουν το κράτος με δραστικές μεταρρυθμίσεις και θα εφαρμόσουν ισοδύναμα μέτρα. Συντομότερες λύσεις δεν υπάρχουν.
Προσθήκη: η διακριτική γοητεία της χρεοκοπίας βασίζεται, χωρίς αμφιβολία, στην ψευδαίσθηση της «κάθαρσης» που αυτή θα επιφέρει, σαν να λέμε της «τιμωρίας» των βασικών υπευθύνων για τη σημερινή κατάσταση και του «νέου ξεκινήματος». Μεγαλύτερη πλάνη δεν υπάρχει: οι ίδιοι που μας κυβερνάνε σήμερα θα κληθούν να διαχειριστούν την κατάσταση μετά την επιστροφή στη δραχμή. Μάλιστα, το αντίθετο ισχύει: υπό τις συνθήκες του Μνημονίου το πελατειακό σύστημα κλονίζεται και αναγκάζεται να διαλέξει μεταξύ αντιλαϊκών μέτρων και μέτρων που θα θίξουν την πελατεία του. Μετά την επιστροφή στη δραχμή, τα μεν αντιλαϊκά μέτρα θα πραγματοποιηθούν αυτομάτως, η δε πελατεία θα μπορεί να ελπίζει στο τύπωμα και μοίρασμα του νέου νομίσματος.
Προσθήκη: η διακριτική γοητεία της χρεοκοπίας βασίζεται, χωρίς αμφιβολία, στην ψευδαίσθηση της «κάθαρσης» που αυτή θα επιφέρει, σαν να λέμε της «τιμωρίας» των βασικών υπευθύνων για τη σημερινή κατάσταση και του «νέου ξεκινήματος». Μεγαλύτερη πλάνη δεν υπάρχει: οι ίδιοι που μας κυβερνάνε σήμερα θα κληθούν να διαχειριστούν την κατάσταση μετά την επιστροφή στη δραχμή. Μάλιστα, το αντίθετο ισχύει: υπό τις συνθήκες του Μνημονίου το πελατειακό σύστημα κλονίζεται και αναγκάζεται να διαλέξει μεταξύ αντιλαϊκών μέτρων και μέτρων που θα θίξουν την πελατεία του. Μετά την επιστροφή στη δραχμή, τα μεν αντιλαϊκά μέτρα θα πραγματοποιηθούν αυτομάτως, η δε πελατεία θα μπορεί να ελπίζει στο τύπωμα και μοίρασμα του νέου νομίσματος.
Πολυβώτη,
ΑπάντησηΔιαγραφήτρέχουν όλοι στις συγκεντρώσεις και δε διαβάζουν τι γράφουμε...καλά κάνουν
Κάποια σχόλια πάνω στο σκεπτικό που προτάσεις.
Το πρώτο έχει να κάνει με τον πολιτικό υπολογισμό της συγκυρίας. Πόσο κοντά βρισκόμαστε σε μία κοινωνική έκρηξη; Κανείς δε μπορεί να ξέρει, αλλά νομίζω οτι είμαστε τώρα κοντύτερα σε μια έκρηξη, με απρόβλεπτες εξελίξεις, απ'οτι ποτέ μέχρι τώρα στη ζωή μας (για όσους γενηθήκαμε στη μεταπολίτευση). Δε διακυβεύεται μόνο το ενδεχόμενο χρεωκοπίας, αλλά πολύ περισσότερο το πολιτικό μας τοπίο. Αν τα νέα μέτρα είναι η σταγόνα που θα ξεχειλίσει το ποτήρι, ίσως ευχόμαστε να είχαμε μόνο χρεωκοπήσει.
Το δεύτερο έχει να κάνει με την πολιτική ηθική του τι προτείνεις. Αν είναι να περάσουμε τα μέτρα τώρα, ώστε να δούμε μετά πότε θα τα πάρουμε πίσω, δε προχωρήσαμε και πολύ απο όλες τις κυβερνήσεις που μέχρι τώρα υπόσχονταν την αλλαγή: τέλος στον Παπανδρεϊσμό, τέλος στις κουμπαριές, Σουηδία της Μεσογείου, μόνο και μόνο για να συνεχίσουν το ίδιο τροπάρι. Η λογική αυτή θυμίζει λίγο ΠΑΣΟΚ με φερετζέ, δηλαδή.
Το πρόβλημα βέβαια πάει βαθύτερα απο τη λογική και τις προθέσεις της εκάστοτε κυβέρνησης. Έχει να κάνει με το βάθος του πελατειακού κράτους. Με άλλα λόγια χρειάζεσαι ένα στρατό απο κρατικούς λειτουργούς με άλλη λογική. Αν αυτό μπορεί να γίνει στο βάθος ενός-δύο χρόνων που έχεις ώστε να μπείς σε μία σειρά εντός δεκαετίας...
Το τρίτο σημείο έχει να κάνει με τον οικονομικό υπολογισμό του τι "βγαίνει" και τι "δε βγαίνει". Σε αυτό οι ειδικοί διαφωνούν. Ας υποθέσουμε οτι τα σημεία 6-9 του Προκοπάκη που παραθέτεις βγαίνουν σα νούμερα και μόνο (το οποίο χρειάζεται αρκετή δόση πίστης). Σε τι περιβάλλον θα περάσουμε στην ανάπτυξη; Οικονομικά είμαστε σε κώμα, πολτικά και κοινωνικά είμαστε ασταθείς και αβέβαιοι, επενδυτικό περιβάλλον για παράφρονες, δηλαδή.
Αν δε χαλαρώσουν τα αντικοινωνικά μέτρα που μας επιβάλλονται το κοινωνικό κλίμα δε θα αλλάξει. Είναι ευχολόγια να λέμε οτι αν ο κόσμος δεί περισσότερο δίκαιο καταμερισμό των βαρών, θα αποδεχθεί τις θυσίες. Απεναντίας, αν θέλουμε εντός (ας πούμε) διετίας να επιστρέψουμε σε βιοτικό επίπεδο δεκαετίας '80, οι εντάσεις που βλέπουμε δεν είναι τίποτα μπροστά σε αυτές που έρχονται. Βέβαια υπάρχει και η κρατική βία ώστε έχουμε μία ελπίδα οτι δε θα εκτραπούμε προς κάτι απρόβλεπτο σε αυτή τη διετία. Όμως με την κρατικη βία πολλοί μπορούν να υποσχεθούν οτι θα επιτύχουν θαύματα.
Αυτή είναι η κριτική μου. Δεν έχω κάτι απτό να αντιπροτείνω. Σα τη φίλη σου, δε θέλω τη χρεωκοπία αλλά δε βλέπω και άλλη διέξοδο. Αν έχουμε χρεωκοπήσει στην πράξη, τότε ίσως είναι καλύτερα να το αποδεχθούμε και να αποδεχθούμε οτι οι προθέσεις των Ευρωπαικών κυβερνήσεων, όπως και οι προθέσεις των εγχώριων κουμπάρων, δε συμβαδίζουν με τα συμφέροντά μας.
ΥΓ Τα έκανα ανάποδα, σου έγραψα πρώτα στη στρουθοκάμηλο και το αντιγράφω τώρα εδώ. Δυστυχώς απο Σάββατο πρωί που τα έγραψα, μέχρι Κυριακή βράδυ που τα αντιγράφω, οι φόβοι μου έχουν εν μέρει επαληθεφθεί
Νίκο, για την κοινωνική έκρηξη δεν έχω τίποτα να γράψω, ανησυχώ κι εγώ όπως ανησυχείς κι εσύ, και ήδη έχω στενοχωρηθεί πολύ με το κάψιμο της Αθήνας. Αναρωτιέμαι σε τι είδους εκρήξεις θα οδηγούσε η χρεοκοπία (μήπως μαζικό πλιάτσικο φαρμακείων και μπακάλικων τις πρώτες βδομάδες;), αλλά προτιμώ να μη μάθω.
ΑπάντησηΔιαγραφήΓια το δεύτερο, μόλις ανάρτησα μία περίληψη του Μνημονίου 2. Τα περισσότερα μέτρα είναι από αυτά που θα παρακαλάγαμε να εφαρμοστούν, όχι από αυτά που θα θέλαμε να πάρουμε πίσω.
Δε νομίζω ότι είναι αναγκαίο να «ολοκληρωθεί» ένας ορθολογικός μετασχηματισμός του κράτους για να αρχίσουν να πηγαίνουν καλά τα πράγματα (άραγε, τι θα πει να «ολοκληρωθεί»;), η παράγωγος μετράει: να αντικατασταθεί αυτή η πολιτική τάξη από δυνάμεις μεταρρυθμιστικές, που θα αρχίσουν να εφαρμόζουν αλλαγές. Και να υπάρξει κάποια σταθερότητα σε αυτήν την πορεία. Αυτά τα δύο θα δώσουν προοπτική ανάπτυξης και επενδύσεων, διότι την ανάπτυξη με δανεικά ξέχνα την...
Όσο για το αν βγαίνουν ή δε βγαίνουν τα νούμερα, εγώ θεωρώ μπαρούφες τις καταστροφολογικές οικονομικές αναλύσεις, διότι δε λαμβάνουν υπόψιν τον πολιτικό παράγοντα. Π.χ. όταν ο Βαρουφάκης έλεγε όχι στο Μνημόνιο 1 γιατί δε βγαίνει, είχε λάβει υπόψη του ότι στη διαδικασία θα μας χάριζαν 100 ευρώ χρέους; Όταν οι Αγγλοσάξωνες οικονομολόγοι έβγαζαν το ευρώ για πεθαμένο είχαν λάβει υπόψη τους τις θεσμικές αλλαγές που έγιναν στην Ευρωζώνη, οι οποίες επέτρεψαν και στην ΕΚΤ να αρχίσει να αγοράζει περισσότερα ομόλογα; Τι από αυτά θα είχε γίνει αν είχαμε πει απ' την αρχή «το πλάνο δε βγαίνει, άρα χρεοκοπία»;
Έτσι, αντί να μπλέκουμε με αναλύσεις για το αν βγαίνει ή δε βγαίνει, καλύτερα να δούμε πώς θα ξεμπερδέψουμε από δαύτους που για να μη στενοχωρήσουν την πελατεία δεν κάνουν άλλες μεταρρυθμίσεις από τις οριζόντιες περικοπές (το είπε και στη συνέντευξη εδώ και ο Φερχόφσταντ).
Η φίλη σου ζητά να ξυπνήσει απ' τον εφιάλτη και να 'ναι όλα όπως παλιά· εσύ της προσφέρεις ανάλγητο ορθολογισμό.
ΑπάντησηΔιαγραφήΛένε ότι μια φορά στην προεπαναστατική Ρωσία είχε ξεσπάσει επιδημία χολέρας. Πήγαν λοιπόν γιατροί στην ύπαιθρο να περιποιηθούν τους αρρώστους. Απ' τους χωρικούς δεν διέφυγε η συσχέτιση μεταξύ του αριθμού των γιατρών σε μια περιοχή και του αριθμού των κρουσμάτων χολέρας στην ίδια περιοχή. Συμπέραναν λοιπόν ότι οι γιατροί ήταν που έφερναν τη χολέρα κι άρχισαν να τους καίνε ζωντανούς. Εμπρός να κάψουμε τα Μνημόνια!
(Η παραπάνω διήγηση μπορεί να είναι και περιαστικός μύθος. Το κύριο ελάττωμά της είναι ότι η επιδημία χολέρας απαιτεί σχετικά μεγάλη πυκνότητα πληθυσμού, άρα συμβαίνει στις πυκνοκατοικημένες πόλεις, όχι στην αραιοκατοικημένη ύπαιθρο).
Γεια σου Λύκε της Στέππας με τις ρωσικές σου ιστορίες!
ΑπάντησηΔιαγραφήΠροσωπικά δεν πολυγουστάρω τις παρομοιώσεις με ασθενείς και γιατρούς, διότι δεν είναι τόσο άσπρο-μαύρο τα πράγματα και διότι οι παρομοιώσεις αυτές έχουν χρησιμοποιηθεί σε περιπτώσεις όπως π.χ. της Χιλής του Πινοσέτ, κάτι που προσωπικά μου φέρνει ανατριχίλα.
Στη συγκεκριμένη περίπτωση, νομίζω ότι αδικείς τη φίλη μου και το δίλημμά της: Μπορεί να μην έχει διαβάσει το Μνημόνιο 2, ξέρει όμως τι είδους μέτρα εφαρμόζονται από την εποχή του Μνημονίου 1 και έχει κάθε λόγο να φοβάται ότι μεταρρυθμίσεις δε θα γίνουν, και ότι πάλι θα την πληρώσουν όλοι οριζοντίως για να μην θιγούν οι δομές του συστήματος. Μπορεί κανείς κάλλιστα να φανταστεί ότι η μόνη πρόβλεψη του Μνημονίου 2 που θα εφαρμοστεί αυτούσια θα είναι η μείωση των κατώτερων μισθών, που είναι αμφιβόλου αποτελεσματικότητας και θίγει τους ασθενέστερους. Επομένως, το δίλημμα είναι πραγματικό, και πάνω σε αυτό το δίλημμα προσπάθησα εγώ να πω ότι και πάλι, καλύτερα με το Μνημόνιο, μπας και κερδίσουμε χρόνο για να ξεμπερδέψουμε με τους φαύλους πολιτικούς.
Θα πρόσεξες βέβαια την ειρωνεία που κρύβει το τελευταίο σχόλιό σου: αν κάποιος, φοβούμενος τους γιατρούς, πήγαινε στην επαρχία όπου υπάρχουν λιγότεροι, θα γλίτωνε και από τη χολέρα. Αν πάλι έμενε στην πόλη όπου καίνε τους γιατρούς, θα ήταν καταδικασμένος! Δύσκολα τα πράγματα...
Έχεις δίκιο, ξαναδιάβασα την ανάρτηση προσεκτικότερα και είδα ότι την αδίκησα τη φίλη σου.
ΔιαγραφήΚι εμένα όταν κάνω λόγο γι' ασθένεια και φάρμακα μου το γυρίζουν στα εφτά χρόνια γύψο…
Για το αν γλυτώνεις τη χολέρα σπάζοντας την καραντίνα στην οποία έχει μπει η πόλη και πηγαίνοντας στα χωριά, τα πράγματα είναι μπερδεμένα: αν κάποιοι απ' τους φυγάδες έχουν ήδη κολλήσει, η επιδημία μεταδίδεται και στα χωριά. (Αυτό συνέβαινε πράγματι στην Οθωμανική Θεσσαλονίκη, βλ. Mark Mazower: Salonica, City of Ghosts).
Σωστός!
Διαγραφή