Περί του νομοσχεδίου για την Ανώτατη Εκπαίδευση (3)

Δεν είχα ούτε έχω σκοπό να αξιολογήσω το σύνολο του νομοσχεδίου, κυρίως εξαιτίας της ανεπαρκούς μου γνώσης πολλών θεμάτων, αλλά δεν μπορώ να μην περιλάβω σε αυτή τη σειρά αναρτήσεων λίγα σχόλια για δύο απαράδεκτες ρυθμίσεις και μη-ρυθμίσεις: αυτές που αφορούν τα βιβλία, και αυτές που αφορούν τα δίδακτρα.

Με το άρθρο 37 το υπουργείο καταργεί το δωρεάν σύγγραμα και το αντικαθιστά, υποτίθεται, με «σημειώσεις μαθημάτων» και «ηλεκτρονικά συγγράμματα». Είμαστε σοβαροί; Αποφασίζει το υπουργείο ότι πλέον η πρόσβαση στη γνώση θα γίνεται χωρίς έντυπα βιβλία; Όταν η επιδότησή μου, ως ερευνητή, από το Εθνικό Ίδρυμα Επιστημών των ΗΠΑ συμπεριλαμβάνει κονδύλι για αγορά βιβλίων, το ελληνικό υπουργείο Παιδείας κρίνει αυτή τη μέθοδο παρωχημένη, ακόμα και για φοιτητές;

Πρόκειται για μία φαιδρή προσπάθεια εξοικονόμησης χρημάτων, η οποία θα οδηγήσει μερικούς φοιτητές να ξοδεύουν πολλά χρήματα από την τσέπη τους για βιβλία, και περισσότερους (πολύ περισσότερους απ' ό,τι σήμερα) να εμπιστεύονται την εκπαίδευσή τους σε φθηνότερα και χαμηλής στάθμης βοηθήματα — έναν εξευτελισμό, δηλαδή, της μαθησιακής διαδικασίας. Βεβαίως, το σύστημα παροχής δωρεάν βιβλίων έπρεπε να αναθεωρηθεί για να μην μετατρέπεται σε πηγή πλουτισμού καθηγητών—συγγραφέων βιβλίων χαμηλής ποιότητας. Θα μπορούσαν, π.χ., να θεωρήσουν τα βιβλία καθηγητών του οικείου ιδρύματος ως «σημειώσεις» και να επιβάλουν πολύ χαμηλό πλαφόν στις τιμές τους. Αλλά όχι «πονάει δόντι, κόβει κεφάλι»!

Για τα δίδακτρα τώρα, το καθεστώς είναι θολό. Το άρθρο 9 (παρ. 9ιδ) επιτρέπει την καταβολή διδάκτρων για μεταπτυχιακά προγράμματα, όπως ήδη συμβαίνει σε αρκετά, αλλά με το σπάσιμο των πτυχίων σε βασικό—μεταπτυχιακό η έννοια του «μεταπτυχιακού» αλλάζει και επεκτείνεται σε σπουδές που ήταν μέρος του βασικού πτυχίου. Το υπουργείο υπεκφεύγει, πρώτον διότι αποφεύγει να αναγνωρίσει ότι τα τμήματα θα αναγκαστούν εκ των πραγμάτων να υιοθετήσουν το σχήμα βασικό πτυχίο—μεταπτυχιακό (3+2, 3+1 ή 4+1), αλλιώς οι απόφοιτοί τους θα βρίσκονται σε δυσχερή θέση σε σχέση με αποφοίτους άλλων τμημάτων· και αφετέρου διότι δεν αναφέρεται καθόλου στη δυνατότητα ή μη επιβολής διδάκτρων στα «μεταπτυχιακά» που θα προκύψουν κατ' αυτόν τον τρόπο.

Για μία ακόμα φορά, με τη μέθοδο της υπεκφυγής και την επίκληση της ανάγκης μεταρρυθμίσεων η κυβέρνηση αυτή αναμειγνύει αξιόλογες αλλαγές με μέτρα που επιβαρύνουν τα φτωχότερα κοινωνικά στρώματα και σε δύσκολες εποχές εξαλείφουν τα απομεινάρια κοινωνικής προστασίας της ελληνικής πολιτείας. Να τολμήσω την πρόβλεψη ότι, όπως συνέβη με πολλές άλλες μεταρρυθμίσεις, μέχρι την ψήφιση του νόμου οι αξιόλογες αλλαγές θα έχουν αμβλυνθεί, τα παραθυράκια θα έχουν αυξηθεί, και τα μέτρα που πλήττουν τους ασθενέστερους θα έχουν μείνει απαράλλαχτα και αγνοημένα από τους εμπλεκόμενους φορείς; Το ξαναέγραψα στο άρθρο για τους νέους καθηγητές: οι φορείς θα δείξουν τις πραγματικές τους προθέσεις από τα θέματα που θα επιλέξουν να αναδείξουν, και το κατά πόσο θα γίνει αυτό συγκεκριμένα και εποικοδομητικά ή αφηρημένα και υποκριτικά (όπως οι γενικολογίες περί «δημόσιας και δωρεάν εκπαίδευσης» από πρυτάνεις που έχουν εγκρίνει δίδακτρα για μεταπτυχιακά προγράμματα). Οι αριστεροί μεταρρυθμιστές δεν πρέπει ούτε να βοηθήσουν στην υπόσκαψη των θετικών, άμεσων αλλαγών, ούτε να σιωπήσουν στην ανάδειξη των αρνητικών.

ΥΓ: Από τις πολλές ασάφειες του νομοσχεδίου, τα κριτήρια εισόδου φοιτητών στα μεταπτυχιακά που θα προκύψουν από σπάσιμο υπαρχόντων πτυχίων. Θα υπάρξουν εγγυήσεις μη-διαβλητότητας, ή θα δούμε ένα πάρτυ μετακινήσεων από τη μία σχολή στην άλλη μεγαλύτερο από αυτό των μεταγραφών;